در سال‌های اخیر توجه جهانی به موضوعات سلامت و تندرستی به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. بازار جهانی «سلامت و تندرستی» در پی همه‌گیری کووید-۱۹ رونقی کم‌نظیر یافته و به گزارش گلوبال‌ولنس‌اینستیتوت در سال ۲۰۲۳ به ۶٫۳ تریلیون دلار (حدود ۶٫۰۳٪ تولید ناخالص داخلی جهان) رسیده است. این موج را می‌توان ناشی از ترکیب چند محرک مهم دانست:
- افزایش آگاهی و سبک زندگی سالم: تحقیقات نشان می‌دهد که امروزه تمرکز فزاینده‌ای بر زندگی سالم وجود دارد و بسیاری از مصرف‌کنندگان در حال بازنگری در انتخاب‌های خود و گرایش به گزینه‌های «سالم‌تر» و مناسب‌تر هستند.
- پیری جمعیت: جمعیت بالای ۶۵ سال در سطح جهان رو به رشد است؛ برآوردها حاکی است که طی یک تا دو دهه آینده جمعیت سالمندان حدود ۵۰۰-۶۰۰ میلیون نفر افزایش خواهد یافت و این گروه (که برای حفظ سلامت و شیوه زندگی فعال خود هزینه می‌کنند) به محرک اصلی رشد در بخش‌های مختلف تندرستی تبدیل می‌شوند.
- تجربه کووید-۱۹: همه‌گیری جهانی، اهمیت بهداشت فردی را در کانون توجه همگان قرار داد. مطالعات میدانی نشان می‌دهد در دوران قرنطینه، فروش محصولات بهداشتی مانند صابون لوکس در برخی کشورها تا ۸۰۰٪ افزایش یافت و محصولات مراقبت از پوست و مو هم تا ۳۰۰٪ رشد کردند.
- دیجیتال شدن سلامت: گسترش فناوری‌های سلامت دیجیتال، اپلیکیشن‌های موبایل و خدمات پزشکی از راه دور نیز یکی از عوامل تقویت‌کننده این موج است. گزارش‌ها پیش‌بینی می‌کنند بازار جهانی سلامت دیجیتال تا سال ۲۰۳۵ حدود ۱۶۲۸٫۱۸ میلیارد دلار خواهد شد و بیش از نیمی از بزرگسالان حداقل از یک اپ سلامت استفاده می‌کنند.
ترکیب این عوامل موجب شده است که هر یک از اقلام تندگردش به گونه‌ای در خدمت تندرستی قرار گیرند و بازار محصولات مرتبط با بهداشت و سلامت جهشی داشته باشد.
تأثیر بر بازار جهانی کالاهای تندگردش
افزایش تمرکز مصرف‌کنندگان بر سلامت و رفاه، بازار کالاهای مصرفی تندگردش (FMCG) را متحول کرده است.
شوینده‌ها و محصولات بهداشتی خانگی: طبق گزارش موسسه پژوهشی گرندویو، اندازه بازار جهانی محصولات شوینده و بهداشتی خانگی در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۵۳٫۶ میلیارد دلار بوده و پیش‌بینی می‌شود با نرخ رشد سالیانه حدود ۶٫۵٪ تا سال ۲۰۳۰ گسترش یابد. در این گزارش تأکید شده که افزایش اولویت‌بندی سلامت و بهداشت در میان مصرف‌کنندگان یکی از عوامل اصلی رشد این بازار بوده است. به‌ویژه پس از همه‌گیری جهانی کرونا، آگاهی عمومی نسبت به نظافت شخصی و بهداشت محیطی بسیار بالا رفت و تقاضای بی‌سابقه‌ای برای مواد ضدعفونی‌کننده و پاک‌کننده‌ها پدید آمد.
از سوی دیگر، ترند جهانی ترجیح محصولات دوستدار محیط‌زیست و با ترکیبات گیاهی و طبیعی نیز در این بخش مشهود است؛ مصرف‌کنندگان امروزی به طور فزاینده‌ای محصولاتی فاقد مواد شیمیایی مضر و با «برچسب سبز» را ترجیح می‌دهند.
مراقبت فردی و زیبایی: در بازار محصولات شخصی (مانند شامپو، صابون بدن، لوسیون‌ها و…) نیز روند مشابهی دیده می‌شود. طبق آمارها، بازار جهانی محصولات مراقبت شخصی ارگانیک در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۱٫۸ میلیارد دلار بوده است و با نرخ حدود ۹٫۴٪ رشد سالانه روبروست. این رشد عمدتاً ناشی از نگرانی مصرف‌کنندگان نسبت به اثرات منفی مواد شیمیایی مضر در محصولات آرایشی و بهداشتی است؛ مصرف‌کنندگان اکنون به دنبال محصولاتی «طبیعی»، «پاک» و با شفافیت ترکیبات بالاتر هستند. به‌طور کلی، برندها و تولیدکنندگان بزرگ این حوزه با فرمولاسیون‌های سازگار با سلامت پوست و مو (مانند فاقد پارابن، سولفات و با مواد گیاهی) پاسخ داده‌اند.
بهداشت شخصی و دهان: روندهای سلامت بر شاخه‌های بهداشتی دیگر مانند محصولات دهان‌شویه، خمیردندان، مسواک و صابون‌های آنتی‌باکتریال نیز تأثیر گذاشته است. برای مثال، یونیلیور از سال ۲۰۱۰ بیش از ۱۱۳ میلیون نفر را از طریق برنامه‌های آموزشی بهداشت دهان تحت پوشش قرار داده است. به طور خلاصه، موج سلامت جهانی باعث شده محصولات بهداشتی و مراقبتی تندگردش با رویکردهای نوین (ضدعفونی، طبیعی، سلامتی‌محور) عرضه شوند و فروش بسیاری از این دسته‌ها سیر صعودی پیدا کند.
وضعیت بازار و مصرف‌کنندگان در ایران
روند توجه به سلامت و رفاه در ایران نیز شتاب گرفته است. در چند سال اخیر افزایش تقاضا برای محصولات ارگانیک و سالم مشهود بوده است: بر اساس گزارش‌های آماری ایران، تقاضای مواد غذایی ارگانیک در یک سال گذشته حدود ۳۰٪ رشد داشته و تولیدکنندگان لبنیات ارگانیک و روغن‌های طبیعی از افزایش قابل‌توجهی در فروش خود خبر داده‌اند.
این استقبال عمومی نه‌تنها به‌خاطر آگاهی از فواید سلامت این محصولات، بلکه ناشی از گرایش به سبک زندگی پایاتر و حساسیت بیشتر به مسائل زیست‌محیطی است. به‌عنوان‌مثال، بسیاری از خانواده‌های ایرانی حالا در سبد خرید خود محصولاتی با برچسب «بدون مواد شیمیایی مضر» و «طبیعی» می‌گنجانند و تمایل دارند غذاها و محصولات آرایشی-بهداشتی سالم‌تری مصرف کنند.
از سوی دیگر، همه‌گیری جهانی کرونا در ایران نیز آگاهی بهداشتی مردم را بالا برد؛ مقام‌های صنفی گزارش کرده‌اند که در سال ۱۳۹۹ مصرف مایع دستشویی و مواد ضدعفونی‌کننده در کشور به شدت افزایش یافت و در مجموع صنایع شوینده و بهداشتی ایران توانستند تولید خود را حدود ۱۰٪ افزایش دهند.
به عبارت دیگر، تقاضای بالای داخلی برای محصولاتی مانند مایع دستشویی، صابون و شوینده‌های خانگی در پی بحران سلامت عمومی، نیاز به عرضه فرمولاسیون‌های مطمئن‌تر و با کیفیت‌تر را تقویت کرده است. در کل می‌توان گفت مصرف‌کنندگان ایرانی نیز همانند بازارهای جهانی گرایش به محصولات سالم‌تر، طبیعی‌تر و فناوری‌محور (مانند خدمات سلامت آنلاین و اپلیکیشن‌های مربوط به تندرستی) پیدا کرده‌اند تا نیازهای تازه خود در حوزه سلامت را برآورده کنند.
یونیلیور ایران و موج سلامت
یونیلیور نیز به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان پیشرو در حوزه محصولات تندگردش، توجه ویژه‌ای به این موج سلامت و تندرستی نشان داده است. یونیلیور در تدوین استراتژی‌های خود، به صراحت سلامت و بهداشت را در اولویت قرار داده است؛ به‌عنوان نمونه، در اهداف استراتژیک یونیلیور برنامه‌ریزی شده که تا سال ۲۰۳۰ از طریق برندهایش سالانه یک میلیارد نفر را در زمینه‌هایی چون بهداشت دست، سلامت دهان و بهداشت پوست تحت‌تأثیر قرار دهد.
در داخل ایران نیز یونیلیور اقدامات متعددی در راستای موج سلامت انجام داده است. این شرکت با بیش از دو دهه فعالیت، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات شوینده خانگی، بهداشت فردی و زیبایی و تندرستی به شمار می‌رود که با یازده برند مطرح در بازار ایران فعال است.
یونیلیور ایران همواره کوشیده محصولات خود را با استانداردهای سلامت‌محور تولید کند؛ در سال ۱۴۰۳ برای عملکرد برجسته در «بهبود کیفیت و سلامت» و اولویت‌بندی سلامت و ایمنی در محصولاتش، تندیس زرین جشنواره ملی صنعت سلامت‌محور را دریافت کرد. از نظر فعالیت‌های سازمانی، این شرکت به مسئولیت‌پذیری اجتماعی و ارتقای سلامت داخلی کارکنان نیز توجه کرده است: برای مثال هر سال در روز جهانی ایمنی و سلامت در محل کار، یونیلیور ایران کمپین «همه برای ایمنی» را برگزار می‌کند تا روی آموزش نکات ایمنی، بهداشت و سلامت کارکنان تمرکز کند. در بخشی از این برنامه‌ها، کارکنان با مفاهیمی چون رانندگی ایمن، تست‌های بینایی و نکات بهداشتی آشنا می‌شوند تا محیط کار و فعالیت‌های روزانه ایمن و سالم‌تری داشته باشند.
در مجموع، یونیلیور ایران باتوجه‌به نیازهای جدید بازار و جهت‌گیری مصرف‌کنندگان، ترکیبی از نوآوری در محصولات و کمپین‌های ترویجی مرتبط با سلامت را در پیش گرفته است. به‌عنوان‌مثال، برندهای بهداشتی یونیلیور مانند «دامستوس» و «سیگنال» و «کلوزآپ» علاوه بر فرمول‌های کارآ برای بهداشت بیشتر، از کمپین‌های آموزشی استفاده کرده‌اند.
همچنین واحد تحقیق‌و‌توسعه یونیلیور ایران همواره تلاش می‌کند محصولات خود را به نحوی تولید و عرضه کند که پاسخگوی خواسته‌های مصرف‌کنندهه سلامت‌مدار باشد. این رویکرد، همسو با تعهد جهانی یونیلیور به زندگی سالم و پایا، نقش مؤثری در ترویج سبک زندگی سالم در بازار ایران ایفا می‌کند.
موج جهانی تندرستی و سلامت از طریق افزایش آگاهی عمومی، تغییرات جمعیتی و پیشرفت فناوری، همه ابعاد بازار کالاهای مصرفی را تحت‌تأثیر قرار داده است. مصرف‌کنندگان خواهان محصولاتی با مزایای سلامتی، ترکیبات طبیعی و شفافیت بیشتر شده‌اند. بازار کالاهای تندگردش نیز در پاسخ، تنوع محصولات بهداشتی و سلامتی را گسترش داده و بر توسعه فرمول‌های جدید تمرکز کرده‌اند.
در ایران نیز این روند کاملاً مشهود است؛ تقاضا برای محصولات سالم‌تر در حال رشد است و شرکت‌های بزرگ مسئولیت پاسخگویی به این نیاز را پذیرفته‌اند. در این میان، یونیلیور ایران با بهره‌گیری از دانش جهانی خود در حوزه سلامت و تعهد به استانداردهای بهداشت‌محور، از طریق عرضه محصولات مناسب و کمپین‌های آگاهی‌بخش، نقش فعالی در تحقق این روند در کشور ایفا می‌کند.
